Leary stelde al in 1957 dat mensen twee basisbehoeften hebben: we willen invloed hebben op andere mensen in onze omgeving, en we willen erbij horen, geaccepteerd worden. Het idee hierbij is dat het gedrag van de ene persoon invloed heeft op dat van de ander, en omgekeerd. Het volgende interactiemodel, De Roos van Leary, is voortgekomen uit psychologisch onderzoek naar de werking van gedrag tussen mensen. De roos heeft twee dimensies: ‘boven-onder’ en ‘samen-tegen’. De hoofddimensies in deze cirkel zijn volgens Leary: enerzijds macht en invloed (de bovenste helft) of juist het ontbreken daarvan (de onderste helft), en anderzijds persoonlijke nabijheid en sympathie (samen) of juist afstand (tegen). Wanneer de verdeling van invloed gelijk is, is er sprake van een symmetrische relatie; is dit ongelijk, dan spreken we van een complementaire relatie. Bij een symmetrische relatie lokt ‘samen’-gedrag’ bij de ander ‘samen-gedrag’ uit en lokt ‘tegen-gedrag’ bij de ander ‘tegen-gedrag’ uit. Dit impliceert dat een aanvallende houding (bijvoorbeeld door het geven van niet-opbouwende kritiek) defensief gedrag uitlokt. Bij een complementaire relatie lokt leidend gedrag volgend gedrag uit (en omgekeerd) en lokt concurrerend gedrag teruggetrokken gedrag uit.
Op grond van deze dimensies komt Leary tot vier communicatieposities: onder en samen, boven en samen, onder en tegen, en boven en tegen. Vaak nemen patiënten en behandelaars een voorkeurspositie in binnen een van deze vier kwadranten (denk even terug aan de artsen die dominant klonken en rechtszaken aan hun broek kregen, zie pagina XX). De samenwerking en motivatie van patiënten worden verhoogd door oog te hebben voor hun voorkeurspositie en door de eigen positie van behandelaar te wijzigen van boven en samen naar meer onder en samen, waarmee patiënten waar mogelijk in de expert-positie (boven en samen) worden geplaatst. Hiermee wordt een gelijkwaardigere samenwerking gecreëerd tussen behandelaar en patiënt.
Uit: Betersweters. Bannink & den Haan, 2016.
Comments